Boşaltım Sistemi

BOŞALTIM SİSTEMİ

Metabolizma sonucu oluşan su, mineraller ve azotlu artıkların atılmasına boşaltım adı verilir.

Bitkilerde Boşaltım

Bitkilerde
fazla su stomalardan terleme olayı ile, fazla CO2 stoma ve
lentisellerden difüzyonla atılır. Bazı otsu bitkiler terleme ile
yeterli su atamadığından (hava, su buharı ile . dolgun olduğu zaman)
yapraktaki hidatodlardan damlama ile suyu atar. Bu olaya gutasyon
denir. Azotlu artıkların bir bölümü, inorganik tuzlar ve organik
asitler köklerden toprağa boşaltılırken, bazı bitkilerde de kristaller
halinde kofullarda biriktirilip yaprak dökümü ile birlikte atılır.

Hayvanlarda Boşaltım

Protozoalarda CO2 ve NH3 difüzyonla hücre zarından dışarı atılır.
Tatlı sularda yaşayan tek hücrelilerde fazla su kontraktil kofullar ile dışarı atılır.
Sünger ve sölenterlerde CO2 ve NH3 gibi artık maddeler difüzyon ile vücut yüzeyinden dışarı atılır.
Yassı kurtlarla yuvarlak kurtlarda en ilkel boşaltım organı olan protonefridyum (alev hücresi) bulunur.
Halkalı
solucanlarda bir ucu kirpikli huni şeklinde olan nefridyumlar boşaltım
organı olarak görev yapar. CO2 nemli deri yardımıyla atılır.
Böceklerde
boşaltım malpighi tüpleri ile yapılır. Malpighi tüpleri vücut
boşluğundaki kandan azotlu artıkları alır ve bağırsağa bırakır. Azotlu
artıklar ürik asit olarak su kullanılmadan dışarı atılır.
Evrimsel sıra: Kontraktil koful-Protonefridyum-Nefridyum-Malpighi tüpleri-Böbrek şeklindedir.

Omurgalı hayvanlarda boşaltım organı böbreklerdir. Üç tip böbrek bulunur.
1-
Pronefroz Böbrek: Kirpikli huni ile kılcal kan damarı yumağından
(glomerulus) oluşur. Balık ve kurbağaların embriyoları ile köpek
balıklarının erginlerinde bulunur.
2- Mezonefroz Böbrek: Pronefroz
böbrekteki kirpikli huni gelişerek boşaltımı daha etkili kılan bowman
kapsülüne dönüşür. Bowman kapsülünün karşısında yine glomerulus
bulunur. Balık ve kurbağa ergini ile sürüngen kuş ve memeli
embriyosunda bulunur.
3- Metanefroz Böbrek: Temel boşaltım birimi
nefrondur. Nefron bowman kapsülü, glomerulus ve nefron kanalcıklarından
oluşur. Sürüngen, kuş ve memeli erginlerinde bulunur.

Omurgasızlarda boşaltım maddeleri vücut boşluğundan alınırken omurgalılarda kandan alınır.
Balık, kurbağa, kuş ve sürüngenlerde boşaltım artıkları kloak denilen açıklıktan, memelilerden ise anüsten dışarı atılır.
Canlılarda protein metabolizması sonucu açığa çıkan azotlu artıklar amonyak, üre ve ürik asittir.
Amonyak çok zehirlidir, suda yaşayan canlılarda bol suyla atılır.
Üre
memelilerin azotlu artık maddesidir ve bir miktar su ile atılır.
Karaciğer hücrelerinin mitokondrilerinde üre sentezine ornitin devri
denir.